Stoki

- (łódzkie góry i doliny)

foto KKK2352

z których to "gór" regularnie biło wiele strumieni. W najwyższej części znajdowały się niegdyś źródła rzeki Łódki. Natomiast w południowej części przy skrzyżowaniu ulic Pomorskiej i Giewont zaznaczają się źródła rzeki Jasień.

Woda z czwartorzędowego ujęcia głębinowego „Zbocze” wodociągu „Sikawa-Stoki” najwięcej zawiera wapnia i węglanu wapnia, a także chlorki i siarczany. 

Podczas II Wojny Światowej nazistowscy Niemcy okupowali Łódź i jej okolice, także Stoki.

Nieopodal folwarku Stoki wybudowali od podstaw, istniejące do dziś, osiedle mieszkaniowe, które posiada typowo niemiecką architekturę.

w tle bloki przy ul. Przełęcz

Ta inwestycja była realizacją przedwojennych planów Polaków.

W posiadających dobre na owe czasy warunki sanitarne dwupiętrowych domach zamieszkali niemieccy żołnierze oraz urzędnicy. Na dworzec kolejowy Łódź-Stoki przywożono rannych żołnierzy, których na Stokach leczono.

Po zakończeniu działań wojennych na osiedlu, utworzone zostały polskie koszary wojskowe. 

Po uspokojeniu się sytuacji wojsko opuściło to miejsce.

 Archiwum Fotograficzne Stefan Bałuka

Wieś Stoki włączono do Łodzi w roku 1945.
Osiedle to, im. Juliana Marchlewskiego zaludniali robotnicy (w większości przyjezdni) pracujący w łódzkich fabrykach, przedstawiciele inteligencji i inni.

ulica Pieniny

Przybyli tu również moi rodzice. Tu przyszedłem na świat stając się tym samym Stokowianinem. Chcąc nie chcąc otaczające mnie krajobrazy były związane ze Stokami. Ale tak prawdę mówiąc nie wiele obrazów rysuje się w mej pamięci z najmłodszych lat dziecięcych. 

ulica Skalna

Charakterystyczne okna na stokowskim osiedlu. Warte upamiętnienia jako że z uwagi na upływ czasu niemal już ich nie ma.

Kolejnym ciekawym, bo jedynym obiektem tego typu na Stokach jest brama, przejście między blokami przy ulicy Zbocze.

ulica Zbocze

to samo przejście od strony podwórka

Silne wrażenie wywarło na mnie pójście do szkoły. 

Tak to pamiętam...

Czułem przerażenie kiedy tato wprowadzał mnie na parkiet sali gimnastycznej... 

Krokusowa 15/17

Szkoły Podstawowej nr 149 im. Obrońców Westerplatte.

Krokusowa 15/17

dzisiaj to Państwowe Pogotowie Opiekuńcze nr 1, oraz Szkoła Podstawowa Specjalna nr 145.
Szkołę SP 149 przeniesiono na ul. Tatrzańską 69a, gdzie funkcjonuje nadal.

Ogrom sali, tłum dzieciaków (pochlipujących lub wręcz płaczących) z rodzicami, babciami i wirującymi nauczycielami to nie był radosny widok dla 7-latka, który zawsze był w domu i nie zaznał przedszkolnego życia. Nie było odwrotu, tato silną dłonią trzymał moją kruchą rączkę i coś tłumaczył, mówił, głaskał a ja wraz ze swymi rówieśnikami ryczałem.

boisko szkolne

To nie sala gimnastyczna, to boisko szkolne które mimo upływy lat nie zmieniło swego wyglądu. Nadal jest asfaltowe i nadal rośnie cudowna wierzba w rogu boiska, gdzie zdarzało się nam spędzać czas podczas nielubianych lekcji. 



Aby ulżyć moim cierpieniom po powrocie do domu miałem dostać od rodziców zegarek... 

Rany! Zegarek!!! 

Niemożliwe... 

Przekupstwo podziałało ;) 

Opanowałem swój strach, i z zachęcającym całusem od mamy, taty i siostry (ona już tu się uczyła) ruszyłem w kierunku wielkiej i tajemnej mi jeszcze wiedzy, niestety nadal spietrany ;o) 

Oczywiście za me "bohaterstwo" dostałem ów zegarek.

A ten, 

zaczął odmierzać czas 
moich kolejnych dni ku dorosłości.

Pękałem z dumy i już wówczas czułem się barrrdzo dorosły ;o)

Wiem że dziś to brzmi śmiesznie, wręcz trywialnie ale w tamtych czasach, zegarek, rower, narty czy sanki to był szczyt naszych dziecięcych marzeń.

SP 149 - Budowę rozpoczęto w roku 1956. 

SP 149 - Krokusowa 15/17

Pierwsze posiedzenie Rady Pedagogicznej odbyło się 10 września 1957 roku.
A już PIERWSZEGO września następnego roku szkoła nr 149 przy ul. Krokusowej 15/17 otworzyła swe podwoje.
Dyrektorem placówki został Stanisław Kucharski. Przesympatyczny starszy pan w okularach.
Pismem z dnia 19.05.1961r. szkole nadano imię Obrońców Westerplatte.

Wpis do księgi pamiątkowej uczestników uroczystości nadania imienia szkole

Honorowym gościem był Edward Łuczyński – jeden z niewielu żyjących jeszcze wówczas Obrońców Westerplatte z 1939 roku.

Rozwiązanie Szkoły Podstawowej nr 149 przy ulicy Krokusowej dało początek nowej Szkole nr 149, która mieści się przy ul. Tatrzańskiej 69a. Została ona oddana do użytku w dniu 21.08.1978r.

Lepiej być żebrakiem niż nieukiem,

bo pierwszemu brak tylko pieniędzy,

drugiemu zaś - człowieczeństwa"

                 Arystyp z Cyreny

W pobliżu szkoły pracowała pełną parą cegielnia. Nim ją poznałem bliżej, ogromne znaczenie w mych młodzieńczych latach wywarły na mnie tereny na których owa cegielnia pozyskiwała materiał do swej produkcji. 

Był to duży teren, zamknięty ulicami Pomorską, Giewont, Pszczyńską i Krokusową. Dzisiaj idąc ulicą Pszczyńską, którą wędrowałem do szkoły nie ma już wyrobisk, tak zwanych "glinianek". Niemal cały teren pokryły ogródki działkowe i domki jednorodzinne.

Nie można już się tu wykąpać w upalne dni lata, wówczas też nie wolno było, lecz głębokie wyrobiska glinianek wręcz zachęcały nas do zabawy i ochłody. Często prowokowali nas do tych zabaw nieświadomi niczego rodzice, posyłając na te wyrobiska do zbioru podbiału (doskonały syropek na kaszel) i innych zielsk leczniczych. Glinianki służyły nam również zimą. Zamarznięte jeziorka doskonale zastępowały lodowiska których jeszcze nie było, bądź były daleko od Stoków, tym samym dla nas niedostępne. Strome zbocza wyrobisk to świetne tory saneczkowe. Z tymi sankami też bywało różnie. Mało kto z nas je miał. Zjeżdżało się na wszystkim, co komu wpadło w ręce. Najczęściej były to nasze tornistry. Powstrzymam się od opowieści co się działo w naszych domach po takich eskapadach ;o) Dziś graniczyłoby to z przestępstwem. Modne teraz debaty nad klapsem w tyłek, rozśmieszają mnie do łez ;o))) więc o czym tu jeszcze można pisać.

Cegielnia - nieodłączny obrazek który przetrwał niemal sto lat.

u zbiegu ulic Pomorskiej i Krokusowej

Cegielnia która tkwi do dziś. Pracuje i daje zatrudnienie.
Powstała za sprawą Wojciechowskich.

Wykupili majątek Stokowskich, którzy panowali tu do 1865 roku, /Artur Stokowski został zesłany na Sybir za udział w powstaniu styczniowym/. 
Wybudowali cegielnię przy ul. Pomorskiej (mnie znanej jeszcze jako ul. Marcelego Nowotki). Wojciechowscy znali ją zaś jako ul. Średnią. 
Stąd płynęła doskonała cegła na potrzeby budowy wodociągów i kanalizacji.

na ul. Pomorskiej

Powołali również do życia Zakład Górniczy Stoki przy ul. Średniej /dziś Pomorska 338/, gdzie wydobywano na skalę przemysłową żwir i piasek. Owa żwirownia również pracuje do dziś /"KOSMIN" - Kopalnie Surowców Mineralnych/ zaopatrując place budów w niezbędny piasek i żwir.

foto z archiwum fototeka.fn.org.pl

To właśnie na terenach żwirowni kręcono drugą część kultowego filmu "Jak rozpętałem drugą wojnę światową" T.Chmielewskiego.


Wspólnie z Juliuszem Kunitzerem wydobywali również torf i węgiel brunatny na Stokach. 
Jednym słowem nie brakowało wyrobisk w tym rejonie. 
Te nieopłacalne, już wyeksploatowane pozostawiły po sobie cudowne miejsca. Jednym z nich jest znana na Stokach "muszla".

muszla w parku im. Generała M. Zaruskiego

Muszla znajduje się na terenie Parku im. Generała M.Zaruskiego. Park powstał w 1954 r. wg. projektu K.Chrabelskiego, pomiędzy dwoma powstałymi od 1936 r. stokowskimi osiedlami "na górce" /Halna, Wichrowa, Turnie/ i "na dołku" /Skalna, Górska, Zbocze, Szczytowa/ w sąsiedztwie wybudowanej wcześniej bo w 1951 roku Szkole Podstawowej nr 139 im. Wojska Polskiego (ul. Giewont 28, wcześniej Serpentyny). Uczył w niej między innymi, języka polskiego znany łódzki poeta Jerzy Waleńczyk. 

Do roku 1991 park nosił nazwę im. Janka Krasickiego i takim go znaliśmy kiedy szaleństwa zimowe uprawialiśmy na wspomnianej "muszli".
Powierzchnia parku wynosi ok. 9 ha.
Jego atrakcjami są duże zróżnicowania wysokościowe.
Północną część parku (przypominającą swoim kształtem stadion lekkoatletyczny) od północy, wschodu i południa okala ulica Giewont (do 1967r. fragment tej ulicy przy parku nosił nazwę: ulicy Serpentyny). Południowa część parku sąsiaduje z ul. Giewont i Skalną oraz ze stadionem sportowym przy ulicy Potokowej.

Dzisiaj to piękne boisko do piłki nożnej, siatkówki i okalającą je bieżnią tartanową i trybunami.

Ja pamiętam je trochę inaczej, przypominało klepisko na którym rozgrywaliśmy mecze międzyszkolne... 

149 kontra 139

Po takich meczach rodzone matki nas nie poznawały ;o)

foto KKK2352 - stan na 2008r.

Ten obrazek to jedynie namiastka tego o czym piszę ;o)



W Parku mieści się również Schronisko dla bezdomnych mężczyzn Towarzystwa im. św. Brata Alberta Chmielowskiego.

Wcześniej w budynku tym, choć ja tego nie pamiętam mieściła się pierwsza Szkoła Podstawowa na Stokach. 
Jednak z uwagi na ogromny przyrost dzieciarni na Stokach,(brawo kochani rodzice ;o)wybudowano wspomnianą wcześniej SP 139/1951r./ i Sp 149/1958r./. Pamiętam jednak doskonale że istniało tu również Pogotowie Opiekuńcze dla dzieciaków. Często bawiliśmy się razem ;o) 

Warto również wspomnieć o ulicy Giewont.
Na odcinku dawnej ulicy Serpentyny po dziś dzień zachowała swój stokowski charakter.

Jej nawierzchnia nadal pokryta jest tzw. "kocimi łbami"

Powrót z miasta taksówką na Stoki graniczył z cudem. Kiedy taksiarz usłyszał Stoki, znikał pozostawiając pasażerów na ulicy. 
Spytacie pewnie czemu? 
Otóż pomijając nawierzchnię (stokowskie kocie łby ) niemal pewne było że do miasta będzie wracał na pusto. A nie były to czasy kiedy najpierw wsiadałeś do taksówki, nie nie. Najpierw "Jaśniepan-szofer" musiał wiedzieć dokąd chcesz jechać ;o)))

Tuż z parkiem sąsiaduje pętla tramwajowa. 

Z tego miejsca /czytaj foto/do pętli jest jeszcze spory kawałek. Tramwaj zaraz skręci z ulicy Pomorskiej i wjedzie pod most, którego za moich młodzieńczych czasów tu nie było ;o)

Tor tramwajowy na Stoki poprowadzono kilka lat po II wojnie światowej. Przy jego budowie swój udział mieli kolejarze, którzy zamieszkali na Stokach (osiedle TOR). 

Od PKP udało się zdobyć tory i konieczne dla ich stabilności podkłady. Pierwszy tramwaj przyjechał na pętlę przy ulicy Serpentyny 
24 października 1948. 
A była to linia numer 17. 
Tor był jeden, na którym powstały słynne mijanki, nie pamiętam już ile ale chyba były dwie i obie na ulicy Telefonicznej. 

Od 1 września 1951 na Stoki z Placu Niepodległości przyjeżdżała linia nr 22.

Taki kominek, doskonale pamiętam. 
Na zakupy gdzie? 
Tak jak wszyscy do "UNIWERSALU", po buciki, po spodenki, po koszulkę ... koszmar, jak ja nie lubiłem tych zakupów.

Zdecydowanie wolałem siedemnastkę ;o)


Zdarzało się że na łuku, kiedy tramwaj skręcał z ul.Nowotki /dziś Pomorskiej/ w kierunku ul.Telefonicznej pasażerowie tacy jak ja po prostu wylatywali z tramwaju wprost w zaspy śniegu. 
Drzwi nie były wówczas zamykane, a młodzież wiedziała że miejsca siedzące przeznaczone były dla osób starszych.

Dnia 23 października 1972 po raz pierwszy przyjechał na Stoki autobus
linia nosiła nr 58 i jeździ do dziś.

 (z Placu Dąbrowskiego do pętli Telefoniczna/Pieniny)

Kolejarze (osiedle TOR)

osiedle powstawało ale tramwaj dotarł tu dużo później

W związku z tragiczną sytuacją mieszkaniową Łodzi w 1936 na Górce Stokowskiej, przy ulicach: Halnej, Turnie i Wichrowej, Towarzystwo Osiedli Robotniczych wybudowało spore osiedle szeregowych domków jednorodzinnych dla lepiej sytuowanych robotników.

Z racji położenia na szczycie wzgórza osiedle to potocznie nazywane jest "osiedlem na górce". 
Domki na górce przy ulicach: Turnie, Wichrowa i Halna, zaprojektowali Barbara i Stanisław Brukalscy. 

Dzisiaj i tu robi się ciasno. Dlatego też na byłych terenach Okręgowego Przedsiębiorstwa Rozpowszechniania Filmów, dyrekcji, zarządu i działu transportowego mieszczącego się przy ulicy Rysy 6, powstał Zespół Mieszkaniowy "Rysy Park".  

zespół mieszkaniowy - ul. Rysy 6

W warsztatach kinotechnicznych naprawiano projektory do kin z całego dużego województwa łódzkiego (sprzed reformy administracyjnej w 1975). W warsztatach samochodowych naprawiano duży tabor. 

 foto Momus -forum "dawny Gdańsk"

Instytucja ta dysponowała 40 nysami, które, jeżdżąc po całym województwie z tzw. kinami objazdowymi, rozpowszechniały kulturę tam, gdzie był do niej najmniejszy dostęp. 

Ale nie tylko "Rysy Park" zachęca do zamieszkania w pięknie położonym osiedlu Łodzi będącym integralną częścią Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. 
W latach 1992-1994 spółka akcyjna "Północ" zbudowała pomiędzy ulicami: Skalną, Dębowskiego i obecną ul. Kasprowy Wierch (tj. na wolnym obszarze pomiędzy osiedlami niemieckim a ZOR) budynek wielorodzinny o podwyższonym standardzie, z ponad 30 mieszkaniami, na który składają się cztery doklejone do siebie bloki.

foto KKK2352

Kolejna inwestycja mieszkaniowa 
to mini osiedle na "Górce Stokowskiej"

foto KKK2352

Skąd taki bum. Otóż warto wspomnieć że właśnie tu znajduje się najwyższy punkt wspomnianych wcześniej Wzniesień Łódzkich, a konkretnie w tym miejscu ;o)

na skrzyżowaniu ulic Dębowskiego i Krokiew.
Jednocześnie osiedle w bliskiej odległości od centrum, dobrze skomunikowane i zielone, nadal piękne zielone ;o)

Przy wspomnianej ulicy Jana Dębowskiego, konkretnie pod numerem 7 znajduje się Zakład Gospodarki Mieszkaniowej "Widzew – Stoki".

ZGM Stoki

Ciekawostką jest fakt że ta ulica zaliczana jest do jednej z najbardziej stromych ulic w mieście. Patrząc na foto można odnieść wrażenie że na około 10-15m. różnica poziomu wynosi około metra. To sporo jak na niziny ;o)

Nadal wędrując osiedlowymi uliczkami dochodzimy do ulicy Zbocze.

Zapewne pamiętacie że to na tej ulicy znajduje się jedyne przejście /brama/ między blokami.

Również w tym samym miejscu odwracając się ujrzymy Przychodnię Zdrowia, 

ul. Zbocze 18A

obecnie prywatny zakład opieki zdrowotnej, posiadający umowę z NFZ. Najbardziej w mej pamięci utkwiły wizyty u stomatologa. Pamiętacie pewnie czym borowano zęby!!! Wielu pacjentów wręcz uciekało słysząc zaopatrywanego pacjenta. Nie powiem też kilka razy wiałem ;o)
Co prawda na niewiele to się zdało, bo w szkole szalała druga terrorystka z podobnym sprzętem. Pamiętam te panie do dziś, ich wygląd i nazwiska. Przez grzeczność nie wpiszę ich tutaj ;o)
Poniżej, przy samej ulicy, bo gdzie miałby być przystanek autobusowy. Piszę o nim w nawiązani do skomunikowania osiedla. Kiedy się wyprowadzałem w drugi koniec Łodzi nie było go tu.

przystanek autobusowy - ul. Zbocze

Były natomiast widoczne w tle drzwi wejściowe. Tu chadzałem strzyc swe bujne upierzenie ;o) Ba nadal można skorzystać z usług golibrody.

ulica Zbocze 16a

Po przeciwnej stronie znajduje się 
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza.


I tyle, idziemy dalej. 
Na skrzyżowaniu ulic Zbocze i Giewont widzimy

ujęcie głębinowe "Zbocze"

wcześniej już omawiane ujęcie wody "Zbocze" wodociągu "Sikawa-Stoki"



Natomiast po prawej stronie przy ulicy Giewont zobaczymy budynek, który w latach 60-tych był kinem STOKI.

kino STOKI-ul.Giewont

Jak dziś... pamiętam te kolejki po bilety kiedy wyświetlano film pt. Winnetou.

www.karlmayusa.com

Wiele filmów obejrzałem i zawsze miło wspominam te czasy.
Niestety w latach 80-tych kino stało się nierentownym i niepotrzebnym. 
Po kilkunastu latach niszczenia budynek stał się własnością prywatną, przemianowano go na restaurację, gdzie można organizować różnego rodzaju imprezy okolicznościowe. Są tam również pokoje hotelowe. Widok nie zachwyca, ale rozpytałem i faktycznie nadal funkcjonuje restauracja "HALNY"

HALNY-ul.Giewont

cdn...

źródło: wikipedia, encyklopedia, www.sp149.toya.net.pl/oszkole, playarena.pl, www.sp149.lodz.pl, baedekerlodz.blogspot.com, jednodniówka-Echo`38r.